vertellen of vertonen?

Show, don’t tell. Vertel het niet, maar laat het zien. Een veelgehoord advies aan schrijvers. Hoe zit dat nu eigenlijk? Kan je beter vertellen of vertonen?  Kort en eerlijk gezegd heb je als schrijver allebei nodig.

Afwisselen 
Ideaal is het als je regelmatig afwisselt tussen die twee. Sommige delen van een verhaal lenen zich prima om te vertellen wat er gebeurt. Om een overzicht te geven van een bepaalde periode bijvoorbeeld. Maar wil je dat de lezer echt zal meeleven met een gebeurtenis, dan werkt vertonen beter. Hoe komt dat?

Vertellen werkt soms als een omgekeerde verrekijker
Bij vertellen ontstaat vaak enige afstand; als lezer kijk je als het ware van buitenaf naar de gebeurtenis. Laat je zien wat er gebeurt, dan trek je een lezer het verhaal in. Vertonen – het heeft iets magisch.

Een voorbeeld
Stel: de hoofdpersoon in jouw verhaal is getuige van de geboorte van een veulen. Je kunt vertellen dat het gebeurt, waar en wanneer het is en dat het indrukwekkend is of ontroerend. Je kunt ook vertellen dat je personage wordt overmand door het wonder van zo’n nieuw leven. Doe je dat, dan knikt de lezer. Hij gelooft het vast wel. Maar hij voelt het niet! En dat  gebeurt wel als je inzoomt: als je vertoont wat er gebeurt. 

Vertonen is vertellen met beelden

Vertonen, hoe doe je dat?
Gebruik details, blijf tijdens het schrijven dicht bij je zintuigen en bij het onderwerp waarover je schrijft. Laat de lezer de glanzende flanken zien van de merrie. Hoe ze meerdere keren op haar zij rolt, half overeind komt, haar hoofd draait als ze naar haar buik kijkt. Hoe ze haar benen strekt, haar spieren zich spannen over de ribben bij het persen, het vruchtwater dat uit het vlies golft terwijl de hoefjes en voorbenen van het veulen steeds verder tevoorschijn komen.
Beschrijf ook de stroom energie die door het lijf van de hoofdpersoon gaat als het veulen ineens helemaal uit het moederlijf in het stro glijdt.

Neem de lezer mee
Heb je het wel eens gezien, de eerste pogingen van een veulen om op te staan? Je vergeet het nooit meer, die onhandig lange stakerige benen, die zich eerst geen weg weten en wegglijden in een spagaat. Laat de lezer zien hoe het dier toch verrassend snel al wiebelend wijdbeens blijft staan. En beschrijf  de intimiteit tussen moeder en kind als het veulen onder de buik zoekt naar de volle uier en de lippen zich om de tepel sluiten. Gebruik daarbij alle zintuigen: vergeet geuren en geluiden niet.  Neem de lezer mee; dan vat hij beter wat deze ervaring voor de hoofdpersoon in het verhaal  betekent.

Schrijven in Delft deelt graag tips en informatie over schrijven.

Marja van Rossum is docent creatief schrijven en schrijfcoach bij Schrijven in Delft. Ze begeleidt schrijvers bij het uitwerken en verbeteren van hun verhaal of boek, en werkt daarbij graag samen met BestelMijnBoek.

Haar boek Schrijfstarters, 101 manieren om te beginnen met schrijven biedt volop inspiratie om te experimenteren met beeldend schrijven.r